Adabı Muaşeret | Kuranı Kerimde Görgü Kuralları

Adabı Muaşeret | Kuranı Kerimde Görgü Kuralları

Ahlak olmadan, insanların yöntemi için kanunların kifayetsizliği nasıl bir gerçekse, güzel ahlâkın bir nevi hayata intikali mesabesinde olan âdâb-ı muâşeret olmadan da ahlâkın, bir nazariye olmaktan öteye geçmeyeceği de öyle bir gerçektir. Bu demektir ki, bireysel ve sosyal hayatta âdâb-ı muâşeret olmadan ahlâkın, ahlâk olmadan da kanunların fert için dünya ve ahiret saadetini temin edebileceğini söylemek pek mümkün gözükmemektedir. 


          Bir toplumda, adap ve erkâna riâyet edilmiyorsa, orada ahlâkın varlığından bahsedilemeyeceği gibi; âdâb-ı muâşeret ve ahlâka önem verilmeyen cemiyetlerde, insana, dolayısıyla hukuka saygıdan, nizam ve intizamdan bahsetmek de mümkün olmaz. 


          Bu sebeple Âdâb-ı Muâşeret; insana, cemiyet içerisinde saygın bir birey olarak yaşayabilmek için lazım olan nezâket kurallarını öğreten, insanî ilişkilerde uyulacak ölçülü ve nazik davranışların şeklini ortaya koyan, şahsı toplum içerisinde erdemli ve hürmete lâyık kılan söz, iş ve davranış biçimlerini kapsayan önemli bir disiplindir

  İÇİNDEKİLER

 

KISALTMALAR

ÖN SÖZ

 

I. BÖLÜM

KAVRAMSAL TAHLİL

 

I. ÂDÂB-I MUÂŞERET

A. EDEB

1. Lügat Yönünden Tarifi

2. Istılah Yönünden Tarifi

3. İlimler Yönünden Tarifi

B. MUÂŞERET

1. Lügat Yönünden Tarifi

2. Istılah Yönünden Tarifi

II. SOSYAL HAYATIN GEREKLİLİĞİ

A. SOSYAL HAYAT FITRAT(YARATILIŞ)IN BİR GEREĞİDİR

B. SOSYAL HAYAT DİNÎ YAŞAYIŞIN BİR GEREĞİDİR

III. ÂDÂB-I MUÂŞERETİN MAHİYETİ, AMACI VE ÖNEMİ

A. ÂDÂB-I MUÂŞERETİN MAHİYETİ

B. ÂDÂB-I MUÂŞERETİN AMACI

C. ÂDÂB-I MUÂŞERETİN ÖNEMİ

1. Edebin Birey Açısından Önemi

2. Edebin Toplum Açısından Önemi

3. Edebin İbadetler Açısından Önemi

D. ÂDÂB-I MUÂŞERET’İN KAYNAĞI

E. İSLAM’DA ÂDÂB-I MUÂŞERET’İN KAYNAĞI

 

II. BÖLÜM

ÖZEL/İKİLİ İLİŞKİLERDE ÂDÂB-I MUÂŞERET

 

ÖZEL İLİŞKİLERDE ÂDÂB-I MUÂŞERET

A. KUL-ALLAH İLİŞKİŞİNDE ÂDÂB

1. Kulluk Bilincini Muhafaza Etmek

2. Söz, İş ve Davranışlarda Aşırılıklardan kaçınmak

3. Ar ve hayâ Duygusuna Sahip Olma

4. “Haşyetullah” Sahibi Olma

5. Korku İle Ümit Arasında Bulunma

6. Dua Ederken İsteme Âdâbını Gözetme

7. Hayrı ve Tüm İyilikleri Allah’ın Lütfu Bilme

8. Şerri O’na İsnat Etmeme

B. PEYGAMBERLER ve Hz. MUHAMMED

1. İnsan ve Peygamber

2. Peygamberler

3. Peygamberlerin Ahlakı

4. Hz. Muhammed (sav)

C. Hz. PEYGAMBER İLE İLİŞKİLERDE ÂDÂB

1. Allah’ın ve Elçisinin Önüne Geçilmez

2. Yanında Yüksek Sesle Konuşulmaz

3. Adıyla, Lakabıyla, Künyesiyle Hitap Edilmez

4. İstirahat Anında Rahatsız Edilmez

5. Meclisi İzinsiz Terk Edilmez!

6. Çağrısı Herhangi Birinin Çağrısına Benzetilemez!

7. Buyruklarına İtiraz Edilmez

8. Meclisinden Kaçılmaz

9. Argo Tabirlerle Hitap Edilmez

10. Evine İzinsiz Girilmez

11. Hanımarıyla Evlenilmez

12. Nefse Tercih Edilmeli, Hatta Daha Çok Sevilmeli

13. Vefatından Sonra Rasûlullah’a Saygı ve Sevgi

D. “ZEVCÂT-I TAHİRÂT”IN Hz. PEYGAMBER’LE İLİŞKİLERİNDE ÂDÂBI

1. Peygamber’in Hanımları Şanslı, Fakat Ayrıcalıklı Değildiler

2. Onlar da Kadın İdiler

3. Hz. Peygamber Son Derece Nazik Bir İnsandı

4. Yüce Rabbi Hanımlarına Karşı da Rasûlünü Savunuyordu

E. MÜMİNLERİN HZ. PEYGAMBER’İN HANIMLARI İLE İLİŞKİLERİNDE ÂDÂBI

1. Hicap (Örtünme) Âyeti Gelmeden Önceki Durum

2. Hicap Âyeti

3. Hicap Âyetinin Getirdiği Muâşeret Esasları

a. Cilbab Emri

b. Konuşma Âdâbı ve Üslubuna Riâyet

c. Teberrüç’ten Sakınma

F. KARI-KOCA İLİŞKİLERİNDE ÂDÂB

1. Ailenin Teşekkülü

a. Cahiliye Döneminde Evlenme

b. İslam’da Evlenme

b1. Evlenecek Adaylar Birbirini Görmeli

b2. Evlenecek Adaylar Birbirini İstemeli

b3. Hıtbe (Dünür Olma) ve Âdâbı

c. Adayların Birbirinde Arayacağı Vasıflar

c1. Kadının Erkekte Arayacağı Vasıflar

c2. Erkeğin Kadında Arayacağı Nitelikler

d. Mihir - Başlık – Hediye

e. Nişanlanma

f. Düğün

g. Velîme

h. Eğlenme

ı. İlân ve Def

i. Evlileri Tebrik Etme

j. Aile Çatısı Altında Karı ile Kocanın Konumları

k. Aile Reisi Kocadır

2. Kadının Uyması Gerekli Muâşeret Esasları

a. Yöneticiye/Kocaya İtaat

b. Aile Mahremiyetlerini Muhafaza

c. Aile Sırlarını Koruma

3. Kocanın Uyması Gerekli Muâşeret Esasları

a. Ailenin Geçimini Temin

b. Sevgi, Saygı, Hüsn-i Muâşeret

c. Hoşgörü

d. Hanımıyla Alay Etmemek

e. Ayıpları Araştırmamak

f. İtaatsizlik/Nüşuz Halinde Tavsiyeler

f1. “Nüşuz” Kadından İse

f2. İtaatsizlik/Nüşuz Kocadan İse

f3. Birden Fazla Evlilik Halinde

4. Cinsel İlişkide Âdâb

a. Cinsel Arzunun Tatmini

b. Mübaşeretin Keyfiyeti

c. Cinsel Tatminde Hanımları Önceleme (Takdim)

5. Hayız Halinde Âdâb-ı Muâşeret

6. Yahudi Erkeklerinin Kadınlarına Zulmü

7. Kur’an-ı Kerim Açısından Kadın Kocasını Aldatan/Dessas Değildir!

G. KAYINBABALAR, KAYINVALİDELER VE ONLARIN AKRABALARI İLE ÂDÂB

1. İslam’da Akrabalık

a. Nesep/Soy Yoluyla Akrabalık

b. Sıhriyet/Evlenme Yoluyla Akrabalık

c. Süt Emme Yoluyla Akrabalık

2. Evlilik Bağının Getirdiği Yükümlülükler

a. Damatların Âdâbı

a1. Kayınbabalar ve Kayınvalidelerle Âdâb

a2. Huysuz Kayınvalidelerle Âdâb

a3. Kayınbiraderler ve Baldızlarla Âdâb

b. Kayınbabalar ve Kayınvalidelerin Damatlar ve Gelinleri İle Âdâbı

b1. Kayınbabalar ve Kayınvalideler Gençlerin İşlerine Fazla Müdahil Olmamalı

b2. Baba ve Kayınbaba Hz. Peygamber’den Üç Örnek Davranış

H. EBEVEYN-EVLÂT İLİŞKİLERİNDE ÂDÂB

1. Anne ve Babanın Uyması Gerekli Âdâb

a. Çocuklar Arasında Adalet

b. Acıma Duygusunu İhmal Etmemek

c. Kız-Erkek Ayrımı Yapmamak

d. Çocukların Terbiyesini Güzel Yapmak

e. Karı-Koca Hallerini Gizlemek

2. Çocukların Uymaları Gerekli Âdâb

a. Anne-Babaya İyilik ve İhsan

b. Anne ve Babaya İtaat

c. Gayr-ı Müslim Anne ve Babalara İlgi

d. Anne-Babaya İyilik ve İhsanın Şekli

d1. Onlara “Öf!” Bile Demememeli

d2. Kızdırmamalı, Azarlamamalı

d3. Hoşnut Olacakları Söz Söylemeli

d4. Üzerlerine Merhamet Kanatları Gerilmeli

d5. Onlar İçin Duâ Etmeli

I. KADIN-ERKEK İLİŞKİLERİNDE ÂDÂB

1. Kadın-Erkek İlişkilerinde Esas Olan Ayetler ve İlgili Kavramlar

a. Anahtar Kelime ve Deyimler

a1. “Avret”

a2. Ğaddu’l-Besar

a3. “Fürûc”

a4. Ferclerin Muhafazası

a5. “Ziynet”

2. Yetişkin İnsanlarda “Avret” Sayılan Hal ve Durumları

a. Erkeğin Erkekle Âdâbı

b. Kadının Kadınla Âdâbı

c. Erkeğin Yabancı Kadınla Âdâbı

c1. Hicap Emri

c2. Halvet Halinin Yasak Olması

c3. Kadına Bakmayı ve Dokunmayı Mübah Kılan Hâller

d. Kadının Yabancı Erkekle Âdâbı

d1. Konuşurken

d2. Süslenirken

d3. Ahretlik, Bacı-Kardeşlik, Kirvelikle Sonradan İhdas Edilen Yakınlıklar(!)--

d4. İhtiyar Kadınların Özel Durumları

e. Birbirlerine Mahrem Olanların Âdâbı

İ. ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİNDE ÂDÂB

1. Öğretmenin Uyması Gerekli Âdâb

a. Öğretmen İlmiyle Âmil Olmalı

b. Öğrencisini Evladı/Kardeşi Bilmeli

c. Öğrencilerine Toplumun Emaneti Gözüyle Bakmalı

d. Anlatırken Öğrencilerin Seviyesine İnmeli

e. Öfkesine Hâkim Olup Öğrencilerine Rıfkla Muâmele Etmeli

f. Bilmediği Konularda “Bilmiyorum” Diyebilmeli

g. Öğrencilerini Minnet Altına Sokmamalı

h. Öğrencilerine Sevecen Yaklaşmalı

2. Öğrencinin Uyması Gerekli Âdâb

a. Öğretmenini Can Kulağıyla Dinlemeli

b. Hocasına Karşı Oldukça Mütevâzi Olmak

c. Soru Sorma Hakkını İstismar Etmemek

d. Derse Geç Kalmamalı

e. Dersten Çıkmamalı

J. KOMŞULUK İLİŞKİLERİNDE ÂDÂB

1. Müslüman Komşular

a. Yakın Komşu

b. Uzak Komşu

2. Gayr-ı Müslim Komşular

3. Öncelik Hakkı Olan Komşu

4. Komşuya İyiliğin Şekli

5. Komşuluğun İcapları

K. GAYR-İ MÜSLİMLERLE İLİŞKİLERDE ÂDÂB

1. Savaş Hâlinde Uyulması Gerekli Âdâb

2. Sulh/Barış Hâlinde Uyulması Gerekli Âdâb

a. Herkes Dininde Serbesttir

b. Ehl-i Kitaba Has Özel Durum

b1. Ehl-i Kitab’ın Zalimleri

b2. Ehl-i Kitabın Salihleri

3. Gayr-i Müslimlerle Dostluk

L. YETİM VE KİMSESİZLERLE İLİŞKİLERDE ÂDÂB

1. Yetime Sahip Çıkılmalı

2. Yetime İyilik Edilmeli

3. İyilikten Dolayı Kimseden Teşekkür Beklenmemeli

4. Yetim Kızlar Meselesi

5. Allah’ın Uyarısına Kulak Vermeli

M. FAKİRLERLE İLİŞKİDE ÂDÂB

1. İnfakta Ölçü

2. İnfakta Öncelik

3. Vermenin Âdâbı

4. Alan Pişman Edilmemeli

5. Yok Demenin de Bir Âdâbı Olmalı

6. İffetli Fakir İfşa Edilmemeli

a. Alenen Yapılan İyiliklerde Riyâ ve Şöhret Hissi Aranabilir

b. Gizlilik, Alan Açısından Büyük Önem Arzetmektedir

7. Dilenciliğe Pirim Verilmemeli

N. ÂMİR-MEMUR İLİŞKİLERİNDE ÂDÂB

1. Âmirlerin Uymaları Gerekli Âdâb

a. Yönetimde Keyfilik Olmamalı

b. Memurların Hatası Aranmamalı

c. Bağışlayıcı Olmalı

d. Mütevâzı Olmalı

e. Memurlarla İstişâre Edilmeli

f. Memurların Arası Islah Edilmeli

g. Memurlardan Hediye Kabul Edilmemeli

2. Memurların Uymaları Gerekli Âdâb

a. İzin Âdâbı

b. Giriş-Çıkışlara Dikkat Edilmeli

c. Yağcılık Yapılmamalı

d. Yapamayacağı Görev Talep Edilmemeli

e. Her Zaman ve Her Yerde Saygı Gösterilmeli

 

III. BÖLÜM

YAKLAŞTIRICI NİTELİKTE GENEL İLİŞKİLER

 

A. İSTİ’ZAN/İSLAM’DA İZİN İSTİME VE ÂDÂBI

1. Medeni Hayatın Kuralları Vardır

2. Müslüman Gayr-ı Medeni Olamaz

3. Hiçbir Meskene İzinsiz ve Selamsız Girilmez

4. Kapıyı Çalma ve İzin İsteme Âdâbı

B. HANE HALKI ARASINDA ÂDÂBI-I MUÂŞERET

1. Ev Planı İslam’a Göre Olmalı

2. Aile İçi Âdâba Riayet Edilmeli

C. SELAMLAŞMA VE ÂDÂBI

1. Selam

2.Tahiyye

3. Selâmın Şekli

4. Selama En Güzeli ile Karşılık Verilmeli

5. Selamlamada Belli bir Sıra Takip Edilmeli

6. Herkese ve Her Yerde Selam Verilmez

7. Selâmdan Sonra “Merhaba!”

8. Musafaha/Tokalaşma

9. El ve Etek Öpme

D. MİSAFİR KARŞILAMA VE MİSAFİRLİK ÂDÂBI

1. Ev Sahibinin Âdâbı

a. Misafir Güzel Bir Kıyafetle Karşılanmalı

b. Misafire Güler Yüz Gösterilmeli

c. Misafirler Bir Müddet Yalnız Bırakılmalı

d. İkram İçin Telaşlanmaya Lüzum Yok

e. Yemeği Takdim Şekli

f. Yemekte Misafirlerle İlgilenilmeli

g. Misafirlere Hizmet

h. Misafir Güler Yüzle Uğurlanmalı

2. Misafirlerin Âdâbı

a. Geleceğini ve Zamanını Önceden Bildirmek/Randevu

b. Güzel Giyinmek

c. İzinsiz ve Selâmsız Eve Girmemek

d. Ziyaret Saatine Dikkat!

e. Sunulan İkramı Beğenmemek Olmaz!

f. Evde Sağa-Sola Bakmamalı

E. ZİYAFET VE ÂDÂBI

1. Ziyafette Davet

2. Yemeklerin Tertibi

3. Ziyafette Davetlinin Durumu

 

IV. BÖLÜM

ŞAHSA ÖZGÜ HÂL VE DAVRANIŞLAR

 

A. TEMİZLİK/TAHARET, NEZAFET, NEZAHET

1. Bâtının Temizliği/Kalp, Ruh ve Nefsin Temizliği/Mânevî Temizlik

a. Hadesten Temizlik ve Âdâbı

b. Gusül ve Âdâbı

c. Guslün Şekli

2. Zâhirin Temizliği/Maddi Temizlik

3. Necasetten Temizlik ve Âdâbı

4. Bedeni Çeşitli İfrazattan Temizlemek

a. Hıtan/Sünnet Olma

b. Sünnet Olmanın Önemi

c. İstihdad/Kasıkların Tıraşı

B. GİYİM KUŞAM VE ÂDÂBI

1. Giyinmek Fıtri, Zaruri Bir İhtiyaçtır

2. Güzel Giyinmek

3. Müslümanların Müşterek Bir Kıyafeti Olabilir mi?

4. Görünüm Önemlidir

C. BAŞKALARINA KARŞI SAYGILI OLMAK

1. Her İnsana Saygı

2. Büyüklere Saygı

3. Meclislere Saygı

a. Meclisin Hakkı: Selâm

b. Gelene ilgi

c. Gelen İçin Ayağa Kalkmak

d. Meclisten Ayrılırken İzin İstemek

e. İzin İstemenin Âdâbı

f. Meclisin Kefâreti

4- Konuşma Âdâbı

5- Kötülüklere Misliyle de Olsa Mukabele Etmemek

6. Fısıldaşmak

7. Tecessüs.