Dalâletten Kurtuluş

Gazzâlî, modern dönemde İslam düşünce tarihiyle ilgili yapılan çalışmaların kendisinden en çok bahsettiği isimlerin başında gelmektedir. Onun bu şöhreti bir Şâfiî fakîhi ve Eş‘arî mütekellimi olarak fıkıh ve kelâm disiplinlerinin gelişimindeki etkisi yanında bâtınîlere ve filozoflara yönelik güçlü eleştirilerinden ve nihayet yaşadığı entelektüel buhranın neticesinde bir sûfî olarak hayatına devam etmeye karar vermesinden kaynaklanmaktadır. Gazzâlî’yi daha dikkat çekici hale getiren bir başka husus ise onun, el-Munkız mine’d-dalâl ve’l-mufsıh bi’l-ahvâl (Dalâletten Kurtaran ve Yaşananları Açıkça Ortaya Koyan) başlıklı bir otobiyografi kaleme alarak hakikat peşinde geçen hayatını okuyuculara sunmuş olmasıdır. Bu yönüyle Munkız, XI. yüzyılın ikinci yarısından XII. yüzyılın ilk on yılına uzanan süreçte İslam toplumunun ilmî, siyasî ve toplumsal şartlarını Gazzâlî gibi istisnaî bir ismin gözünden tahlil edebilmeyi sağlayan çok katmanlı bir eserdir.

Bu kitap, Munkız’ın tenkitli neşir ve tercümesinin yanında Gazzâlî’nin hayatı ve eserlerine dair kapsamlı bir kaynak olarak tasarlanmıştır. Bu çerçevede Munkız’ın yazılış bağlamı ve içerik analizinin yanı sıra Gazzâlî’nin hayatıyla ilgili çok önemli bilgiler aktaran iki çağdaşı Abdülgâfir el-Fârisî (ö. 529/1134-5) ve Ebû Bekr İbnü’l-Arabî’nin (ö. 543/1148) anlatılarına yer verilmiş, Gazzâlî’nin eserlerinin kronolojisi ve kendi eserlerine yaptığı atıflar ortaya konularak telif hayatı bütünlüklü bir şekilde gözler önüne serilmiştir.